لینک دانلود

صاحب امتیاز: انجمن علمی دانشجویی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه تبریز

استاد مشاور: دکتر اکبر مجیدی

مدیر مسئول: کمال برومند

سردبیر: آیدا جاسمی

آنچه در این شماره می خوانید:

امنیت و بقای کتابخانه ها

مدیریت کتابخانه ها

اهمیت کتابخانه در دانشگاه

نحوه فعالیت کتابخانه های عمومی در دوران کرونا

نقش کتابخانه ها

پایگاه های اطلاعاتی

تاریخچه کوتاه پایگاه اسکوپوس

فناوری (واقعیت مجازی) در کتابخانه ها

مدیریت دانش در کتابخانه های دیجیتال

جایگاه کتابخانه های دیجیتال

اهمیت علم باز و نقشه علمی کرونا

مهرداد شبان غازانی

31 دسامبر 2019  اولین مورد  ابتلا به ویروس کرونای جدید (کوید19)  توسط سازمان بهداشت جهانی تایید و 10 روز بعد، توالی ژنوم این ویروس کشف شد. دو ماه بعد  در 11 مارس 2020 این بیماری به عنوان یک بیماری همه گیر جهانی اعلام گردید. [1]

بر اساس آخرین آمار این ویروس در 210 کشور، نزدیک به دو میلیون نفر را مبتلا کرده که از این تعداد نیز متاسفانه حدود 115 هزار نفر فوت کرده اند. [2]

اکنون ما در سایه پژوهش ­های علمی اطلاعات زیادی درباره این ویروس داریم. پیدا شدن توالی ژنوم ویروس تنها بعد از 10 روز از گزارش اولین مورد ابتلا، آشکار شدن ارتباط آن با ویروس سارس و شناسایی روش­ های تشخیص و درمان همگی متکی بر فعالیت­ ها و انتشارات علمی است. ما همچنین می­ دانیم که تلاش­ ها و مطالعات فراوانی برای پیدا کردن واکسن این بیماری در حال انجام است. شیوع این بیماری بسیار سریع است و پژوهش­ های علمی در ارتباط با آننیز خیلی سریع پیشرفت می­ کند؛ به طوری که تاکنون هزاران مقاله در این رابطه منتشر شده است.

اما چگونه ما می توانیم به سرعت به همه این اطلاعات و انتشارات دسترسی پیدا کنیم؟

مهمترین نقش را در این زمینه "علم باز" ایفا می­ کند.  علم باز شرایطی را فراهم می­کند که در آن همه می ­توانند به مطالعات و داده ­های حاصل از آن آزادانه و بدون محدودیت دسترسی پیدا کنند. تا کنون مقاومت برخی از پژوهشگران مانع اصلی "علم باز" بود اما شیوع ویروس کرونا و تلاش­ های جهانی برای کنترل و درمان آن، ضرورت و اهمیت اشتراک گذاری آزاد اطلاعات را بیش از پیش به نمایش گذاشت. دسترسی به همه مطالعات امکان پیشرفت سریع دانش و همچنین بررسی و ارزیابی کلیه مطالعات انجام شده در کنار یکدیگر را فراهم می­ آورد. قطعا اگر دسترسی ازاد نبود و پژوهشگران نمی توانستند به داده های حاصل از پژوهش های پیشین دسترسی داشته باشند، فهم ما از ویروس کرونا و نحوه عملکرد آن نیز پیشرفت نمی کرد.

دنبال کردن آخرین پژوهش­ های انجام شده در رابطه با کرونا برای کسانی که در موقعیت تصمیم گیری قرار دارند، متخصصان و پزشکان درگیر در فرآیند تشخیص و درمان ضروری است. با این وجود، با خبر شدن از پیشینه پژوهش در محیطی که خیلی سریع بر حجم مقالات منتشر شده افزوده می­ شود کاری دشوار است. در این بین ترسیم نقشه علمی در حوزه ویروس کرونا با استفاده از اطلاعات کتابشناختی، کلمات کلیدی، استنادات می­ تواند بسیار مثمر ثمر باشد.

شکل زیر نقشه ای است که با استفاده از کلمات کلیدی انتشارات در موضوع ویروس کرونا ترسیم شده است. در واقع این یک تصویر بزرگ از پیشینه پژوهش ­های انجام شده است.

نقشه علمی انتشارات در موضوع کرونا [3]

این نقشه هم تمرکز مطالعات بر موضوعات خاص و هم ارتباطات بین آنها را نشان می ­دهد. می­ توان مطالعات را براساس موضوعاتشان به پنج زیر گروه یا خوشه تقسیم کرد:

خوشه آبی، که شامل نخستین مطالعات انجام شده در مرحله شناسایی اولیه ویروس است. بخش اعظم مطالعات در این خوشه در اواخر سال 2019، زمانی که این بیماری برای اولین بار ظاهر شد، انجام شده است. منبع ویروس، جهش آن، ساختار ژنتیکی،  نحوه ورود و تعامل با بدن انسان و مکانیسم عمل ویروس به وسیله مطالعات موجود در این خوشه نشان داده شده است. علاوه بر این، ارتباط این ویروس با ویروس سارس و مرس نیز در این خوشه مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات در این خوشه در موضوع ساخت واکسن و دارو ادامه دارد.

خوشه­ های قرمز، زرد و سبز از سال 2020 شکل گرفته است. خوشه سبز که با نزدیکی به خوشه آبی توجه را به خود جلب می­ کند، شامل مطالعات مربوط به بهداشت عمومی است. این مطالعات بیشتر به کشورها، شیوع سریع این بیماری، اقدامات لازم برای جلوگیری از انتشار ویروس از قبیل قرنطینه شهرها، محدودیت سفر، شستشوی دست، حفظ فاصله در اماکن عمومی و وسایل حفاظت شخصی برای کنترل همه گیری پرداخته است.

مطالعات در خوشه قرمز، که با خوشه آبی در تماس نزدیک است و می­ توانیم از آن به عنوان دومین خوشه موثر در شبکه یاد کنیم ، بیشتر مربوط به ویژگی های بیماری است. علایم بالینی مانند سرفه و تب، تشخیص زودرس ، تشخیص و سیر بیماری، مطالعات مربوط به تاثیر عوامل و بیماری­ های زمینه ای مانند جنسیت،  سن، دیابت، فشار خون بالا و مطالعات در زمینه پیشرفت و مدت زمان بیماری در این خوشه گنجانده شده است. همچنین مطالعاتی در مورد زنان باردار و نوزادان نیز انجام شده است.

خوشه بنفش که ارتباط بین خوشه قرمز و خوشه آبی را فراهم می­ کند خوشه ای کوچک اما با اهمیت است که مطالعات در حوزه سلولی را در بر می­ گیرد.

و نهایت خوشه زرد، که در نزدیکی خوشه قرمز قرار دارد، مطالعات مربوط به  اقدامات لازم برای حمایت از کادر پزشکی و کارکنان بهداشتی و مشکلات روان ناشی از این بیماری از جمله استرس و افسردگی بر روی آنها را شامل می­ شود.

نتیجه اینکه، خوشه آبی به دلیل در برگرفتن مطالعات اولیه زیر بنای سایر خوشه­ ها و انتشارات بوده و از این نظر حائز اهمیت است؛  اما آنچه که اهمیت  این خوشه را دو چندان می­ کند دسترسی آزاد به آن است. مطمئنا حتی تصور نبود دسترسی آزاد پژوهشگران به این داده­ ها در جهت استفاده از آن برای مطالعات بعدی، استرس و ترس فعلی ما را چندین برابر خواهد کرد. حال در چنین شرایطی که دسترسی آزاد به تمام پژوهش ­ها امکان پذیر است، انتظار می­ رود هر حرفی که در مورد این بیماری بر زبان می­ آید و هر اقدامی که برای کنترل و درمان آن انجام می­ گیرد مبتنی بر یافته­ های علمی باشد.

[1] https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/events-as-they-happen

به گزارش خبرنگار حوزه دریچه فناوری گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان، بر اساس اطلاعات منتشر شده، شرکت گوگل سعی دارد به هر نحوی که می‌تواند اطلاعات صحیح و معتبر را در اختیار کاربران خود قرار دهد. این شرکت تلاش می‌کند تا برترین و درست‌ترین مشاوره‌های مربوط به ویروس کرونا را در جست‌وجوگر شرکت خود قرار دهد.

طبق آخرین اعلام رسمی از سوی شرکت گوگل، این مجموعه حالا اطلاعات صحیح در رابطه با ویروس کرونا را در هر محل شناسایی کرده و آن‌ها را با الویت بندی درست در نتایج جست‌وجوها نمایش می‌دهد.

اطلاعات تکمیلی درباره اقدام جدید شرکت گوگل در مقابله با کرونا

شرکت گوگل طی یک پست داخل بلاگ رسمی خود اظهار داشت که تغییرات جدیدی بر روی نحوه جست‌وجو مرورگر وی ایجاد کرده است. این ارتقا همچنین شامل یک سیستم با نام اعلامیه ویژه می‌شود که در آن وبسایت‌هایی که داده‌های مورد اعتمادتری را درباره ویروس کرونا ارائه می‌دهند، معرفی می‌شوند.

نتیجه اولویت بندی شده درباره ویروس کرونا، کمی مشخص‌تر از نتایج دیگر و با قسمتی از اطلاعات به صورت مشخص بر بالای صفحه، نمایش داده می‌شود. این قابلیت در ادامه به شرکت گوگل اجازه می‌دهد تا اطلاعات مربوط به کلاس‌های مجازی و همچنین دستورات جدید در رابطه با قرنطینه را در اختیار کاربران خود قرار دهد و اطمینان حاصل کند که آن‌ها این پیام را رویت می‌کنند بدون آن که نیاز باشد پیغام‌ها به ایمیل شخصی افراد ارسال شود.

کاربران مرورگر گوگل همچنین راه دیگری برای مطلع شدن از اطلاعات مربوط به کرونا را با کمک این شرکت دارند. بر اساس گفته‌های گوگل، کاربران می‌توانند برای اعلامیه‌های ویروس کرونا در بخش جست‌وجو گوگل ثبت نام کنند. از آنجا که این دو روش جدید توسط دولت‌ها و مراکز بهداشتی نیز تایید شده است انتظار می‌رود که شرکت گوگل از این پس اطلاعات مهم و دقیق‌تری را در اختیار کاربران خود قرار دهد. در حال حاضر این شرکت اظهار داشته که آن‌ها اطلاعات رسمی منتشر شده توسط دولت‌ها را به نمایش خواهد گذاشت.

با این حال این شرکت‌ همچنان تلاش دارد تا اطلاعات موثق‌تری را از وب‌سایت‌های مختلف نیز در نتایج خود نمایش دهد. سخنگوی این شرکت همچنین در مصاحبه اخیر خود اظهار کرد:" در حالی که ما شاید تمامی اطلاعات را درباره قابلیت اعلامیه جدید خود در اختیار کاربران قرار ندهیم، اما با توجه به بازخورد کسب شده توسط این قابلیت ما سعی می‌کنیم تا بروزرسانی‌های تکمیلی را روی آن پیاده‌سازی کنیم". انتظار می‌رود تا در آینده نزدیک این شرکت قابلیت جدید خود را با گزینه‌های بیشتری در اختیار کاربران قرار دهد.

دبیر شورای سیاست‌گذاری و سخنگوی سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از تغییر زمان برگزاری این رویداد فرهنگی خبر داد و گفت: با مصوبه شورای سیاست‎گذاری، سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران بعد از ماه مبارک رمضان برگزار خواهد شد.

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در پی اعلام بررسی تعویق زمان برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به منظور پیشگیری از شیوع ویروس کرونا، ایوب دهقانکار گفت: با عنایت به این‌که هدف از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران ایجاد فضایی آرام و دلنشین، محیطی فرهنگی برای دوستداران و علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی و از سوی دیگر تقویت چرخه اقتصادی نشر کشور است، با لحاظ شرایط فعلی جامعه، شورای سیاست‎گذاری تاریخ ۲۶ فروردین ۹۹ را برای اجرای بهینه نمایشگاه کتاب مناسب ندانست و براساس مصوبه شورا، زمان برپایی سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران به بعد از ماه مبارک رمضان موکول شد.
 
سخنگوی سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران افزود: با درنظر گرفتن مختصات نمایشگاه کتاب تهران، جمعیت میلیونی بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان، حضور ناشران و مهمانان خارجی و  توجه به این اصل که هدف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برپایی این نمایشگاه در فضایی به‌دور از هرگونه نگرانی و کمک به توسعه و ترویج فرهنگ مطالعه و رونق کتاب‌خوانی در جامعه است، برگزاری آن در ابتدای سال جدید برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین‌شده مناسب نیست.
 
او در خصوص اعلام تاریخ دقیق زمان برپایی نمایشگاه نیز گفت: شورای سیاست‌گذاری در جلسات آتی در این‌باره تصمیم‌گیری خواهد کرد.
 
مشاور اجرایی معاونت فرهنگی در پایان با اشاره به همکاری و مشارکت ده‌ها سازمان و نهاد در برپایی نمایشگاه کتاب تهران گفت: به‌رغم آغاز شدن فعالیت‌های اجرایی سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از هفته‌های پیش، این معاونت در اقدامات آتی خود تابع تصمیمات وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های تخصصی ذی‌ربط خواهد بود.