تصاویر از جمله منابع اطلاعاتی هستند که هر روزه میلیون ها قطعه بر تعداد آن ها افزوده می شود و به دلیل همین حجم بالای تولید و نیز ویژگی های خاص منابع دیداری، سازماندهی و نمایه سازی آن ها با چالش هایی همراه است. مسئله نمایه سازی و بازیابی تصاویر از سال 1970 میلادی به بعد به مقوله پژوهشی فعالی تبدیل شد و محققان دو حوزه مدیریت پایگاه ها و علوم رایانه در این زمینه رویکردهای مختلفی ارائه داده اند که آن ها را می توان به دو قسمت کلی روش های سنتی یا متنی و روش های محتوایی تقسیم کرد (عباسپور، 1386).
رویکردهای رایج در بازنمایی تصاویر
الف) رویکرد متنی: در این رویکرد به هر تصویر مثل آثار مکتوب چندین اصطلاح نمایه ای نسبت می دهند به طوری که بازتاب دهنده موضوع تصویر باشد. این ساده ترین روش برای بازنمایی تصاویر است و بیشتر افراد نیز ترجیح می دهند تا با وارد کردن چند کلمه در موتور های کاوش به تصویر مورد نظر خود برسند. دو روش برای اختصاص اصطلاحات نمایه ای برای منابع دیداری وجود دارد: استفاده از زبان آزاد و استفاده از زبان کنترل شده. در روش اصطلاح دهی با زبان آزاد، نمایه ساز از توصیفگرهایی که خود مناسب می داند برای توصیف مفاهیم موجود در تصویر استفاده می کند. به عنوان نمونه، تگ هایی که در اینستاگرام توسط کاربران ایجاد می شود را می توان ذکر کرد. در اصطلاح دهی با واژگان کنترل شده نیز نمایه ساز از طرح های رده بندی، سرعنوان های موضوعی و اصطلاحنامه ها برای انتخاب واژگان جهت توصیف تصویر استفاده می کند. لنکستر (1382) واژگان کنترل شده را فهرستی معتبر می داند که نمایه سازان تنها اصطلاحاتی را می توانند به مدرک اختصاص دهند که در این فهرست وجود داشته باشند. کتابخانه کنگره برای منابع گرافیکی اصطلاح نامه ای دارد که در آن هر مدخل حاوی تصویر نمونه همراه با ذکر اصلاحات مرتبط و عام تر است.
یکی دیگر از رویکردهای متنی برای توصیف منابع دیداری قالب های فراداده ای است. قالب های فراداده ای علاوه بر موضوع، مشخصات دیگر تصویر مثل نام سازنده یا عکاس، فرمت و اندازه تصویر را به شکل متنی توصیف می کنند به طوری که هر یک از این مشخصات می توانند به عنوان نقاط دسترسی برای بازیابی دقیق تر تصاویر از طرف نظام های جستجو استفاده شوند. حریری و حسینی شکرایی (1391) در پژوهش خود عناصر یک طرح فراداده ای مناسب برای انواع منابع دیجیتالی از جمله تصاویر را ذکر کرده اند که شامل طیف وسیعی از اطلاعات از جمله عنوان، تاریخ تهیه، اطلاعات مربوط به فایل تصویر، اطلاعات مربوط به دوربین و سایر موارد می شود. قالب فراداده ای دوبلین کور، قالب فایل تصویری قابل تبادل که حاوی اطلاعات مربوط به دوربین است و چارچوب ابر داده ای قابل توسعه از جمله قالب های فراداده ای موجود برای توصیف تصاویر هستند.
ب) رویکرد محتوایی: نمایه سازی محتوایی تصاویر، بر اساس خصوصیات سطح پایین تصاویر مانند رنگ، شکل، بافت و هر خصوصیتی که مستقیما تصویر را توصیف کند کار می کند. طیف رنگی، با محاسبه هیستوگرام رنگ برای هر تصویر مشخص می شود. هیستوگرام رنگی یک تابع چهار بعدی است که شدت رنگ های اصلی را برای هر نقطه، توصیف می کند. وقتی تفاضل دو هیستوگرام رنگ به اندازه کافی کوچک باشد دو هیستوگرام شبیه هم هستند (ذوالفقاری و خسروی 1392). میزان روشنایی دو نقطه مجاور و تمایز آن، بافت را توصیف میکند. شکل نیز یکی از مشخصه های مهم اشیای فیزیکی است که با تحلیل لبه های تصویر تعیین می شود.
شکل 1. ساختار سامانه تعاملی بازیابی تصویر (شمسی گوشکی و همکاران، 1393).
حاشیه نویسی خودکار: ایده اصلی حاشیه نویسی خودکار تکنیک هایی است که مفهومی را با استفاده از مجموعه تصاویر نمونه بسیار زیاد به صورت خودکار یاد می گیرند و از این مدل های مفهومی برای برچسب زدن به تصاویر جدید استفاده می کنند. مشخصه کلیدی حاشیه نویسی خودکار این است که مجموعه ای از اصطلاحات نمایه ای را بر اساس محتوای تصاویر پیشنهاد می دهد.
ترتیب کار بدین صورت است که ابتدا مجموعه ای از تصاویر اولیه توسط کارشناسان وارد سیستم می شود. سپس با استفاده از خوشه بندی، این مجموعه تصاویر در کلاس های مختلف قرار می گیرند مانند غروب آفتاب، ماشین، حیوانات مختلف، ابزارآلات و غیره. سپس به هرکدام از کلاس ها مجموعه ای از اصطلاحات نمایه ای اختصاص می گیرد. در مرحله بازیابی نیز، هر تصویر دلخواه بعد از ورود به سیستم تقسیم بندی و بعد از استخراج ویژگی های هر بخش، کلاس آن بخش از تصویر مشخص می شود و در نهایت تصاویری از آن کلاس که بیشترین شباهت را به بخش مذکور دارند انتخاب و از اصطلاحات اختصاص داده شده برای توصیف آن بخش از تصویر استفاده می شود. با انجام این فرایند برای همه بخش ها، کل تصویر با چند اصطلاح بازنمایی می شود (عبداللهئی و فائز، 1393). در شکل (2) نتایج حاشیه نویسی خودکار با نمایه سازی دستی تصاویر توسط انسان مقایسه شده است.
شکل 2. مقایسه حاشیه نویسی خودکار با حاشیه نویسی دستی توسط انسان (بهرامی و صنیعی آباده، 1394).
منابع:
عباسپور، جواد (1386). نمایهسازی تصاویر: چالشها و رویکردها. تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، 39(44).
لنکستر، فردریک (1382). نمایه سازی و چکیده نویسی، مبانی نظری و عملی (عباس گیلوری، مترجم). تهران: نشر چاپار.
حاجی اسمعیلی، محمدمهدی؛ منتظر، غلامعلی (۱۳۹6). نگاهی بر بازیابی معنایی تصاویر در وب. سومین کنفرانس بین المللی وب پژوهی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران.
حریری، نجلا؛ حسینی شکرایی، افروز (1391). بررسی طرح¬های فرا داده ای منابع دیجیتالی تصویری، صوتی و ویدیوئی و شناسایی طرح مناسب. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 2 (2)، 222-201.
ذوالفقاری، احمد؛ خسروی، حسین (1392). روشی سریع دربازیابی تصاویر مبتنی بر محتوا با استفاده از ترکیب ویژگی لبه و رنگ. همایش ملی مهندسی برق و توسعه پایدار با محوریت دستاوردهای نوین در مهندسی برق، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران.
شمسی گوشکی، اسما؛ نظام آبادی پور، حسین؛ سریزدی، سعید؛ کبیر اله، احسان. روشی برای بازخورد ربط براساس بهبود تابع شباهت در بازیابی تصویر بر اساس محتوا. پردازش علائم و دادهها، ۱۱ (۲)، ۴۳-۵۵.
عبدالله ئی، فاطمه؛ کریم، فائز (۱۳۹3). حاشيه نويسي خودکار تصاوير با کلاس بندي به کمک شبکه عصبي. بیستمین كنفرانس ملي سالانه انجمن كامپيوتر ايران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
سلام.. برخی مفاهیمی که به صورت انفرادی, ارائه می شوند به منظور کمک به درک رویکردهای کمی و کیفی ست
تفکر عینی به فرآیند فکری اشاره دارد که در آن فرد چیزهایی را از طریق حواسش دریافت میکند که به طور فیزیکی در اطرافش موجود هستند و آنها را همان طوری که هست تفسیر میکند. هر چیزی که دیده میشود، شنیده میشود، بوییده میشود و یا لمس میشود در حد سطحی و سرسری آنالیز میشود و هیچ ارتباط بعدی ایجاد نمیشود و عدم حضور زنجیرهی افکار وجود دارد.
تفکر انتزاعی فراتر از ارجاعات فیزیکی میرود و به دنبال پیامها و یا
تعبیرهای زیرین و اساسی است. متفکران انتزاعی اشیای فیزیکی را مرتبط
میسازند و تجربیات تا تئوریها نگفته و مفاهیم عاطفی را احساس میکنند.
آنها قادر هستند فراتر از بدیهیات را ببینند.
برای مثال متفکر عینی، به درخت سبز نگاه میکند و میگوید که آن یک درخت
سبز است. اما وقتی متفکر انتزاعی به همان درخت نگاه میکند، فرآیند فکری او
کاملاً متفاوت است. درخت سبز میتواند زنجیرهای از افکار را در متفکر
انتزاعی جرقه بزند و ممکن است او شروع به تصور تمام چیزهای مربوط به سبز و
درخت بکند. ممکن است او سبز را به آرامش و درخت سبز را به بخشش و سخاوت و
ثمر بخشی مرتبط سازد. با این روش، او ممکن است اشیا و وقایع بعدی را نیز
مرتبط سازد.
ایجاد نسبیت :
مفهوم حاضر بودن "در حال و همین جا" چیزی است که در تفکر عینی رایج است.
افکار مقایسه نمیشوند که در تجربهی گذشته چه چیزی احساس شده است. آنها در
ایجاد نسبت و رابطه بین دو مفهوم و یا سیستم ناتوان هستند. برای متفکر
عینی، هر دستور العملی برای هر کاری که انجام میشود باید کلمه به کلمه
دنبال شود. او هر جملهای را با معنای لفظی دقیق خودش درک خواهد کرد. متفکر
عینی را میتوان به آسانی در یک صحبت با دروغ، با پاسخ دادن به هر سوالی
به طور کاملاً لفظی، دور کرد چون طبق تفکر او هر چیزی درست است.
اما ما متفکران انتزاعی را داریم که از چیزهای اطراف خود، بسیار آگاهتر
هستند. آنها در چیزهایی که احساس میکنند عمیقتر میشوند و مشاهداتی در
مورد این که چگونه آن شیء یا اتفاق ویژه احساساتشان را تحریک کرده است،
انجام میدهند. آنها الگوی فرآیند ویژه را مشاهده میکنند و استنتاجهای
قابل قیاس از آنها را دریافت میکنند. صحبت کردن با متفکر انتزاعی واقعاً
جالب است چون احتمالات و جهات نامحدودی وجود دارند که تعامل میتواند به آن
کشیده شود. دیده شده است که فیلسوفان بزرگ، هنرمندان و محققان از الگوی
تفکر انتزاعی پیروی میکنند.
بیایید فرض کنیم وضعیتی وجود دارد که در آن یک سری کارها به طور فردی به
دو نفر – متفکر عینی و متفکر انتزاعی – محول شدهاند. اگر ما متفکر عینی را
در نظر بگیریم دستور العملها باید در هر مرحلهای از کار او، برایش فراهم
و آماده شوند. اما متفکر انتزاعی این گونه نخواهد بود. او باید به تدریج،
از الگوی کار مورد نظر پیروی کند و شروع به کار کردن با غرایز شخصی بکند.
او حتی میتواند یک سری ابتکارات را هم به کاری که به او سپرده شده اضافه
بکند.
این نکته را هم در نظر بگیرید که متفکران عینی، یادگیرندگان آرام و یا
انجام دهندگان آهستهای هستند. شناسایی آنها در میان گروهی از افراد دشوار
است. ممکن است آنها در زمینهی کاری خود کاملاً ایدهآل و خوب عمل کنند و
حتی کاملاً موفق باشند. آنها فقط عمل کنندهتر از بقیه هستند و فاقد پیشرفت
منطق هستند و فقط از الگویی که کاملاً برای آنها مشخص و تعریف شده، پیروی
میکنند.
منبع:راسخون
واژه نشانه گذاری اساسا به منظور توصیف علائم ظاهر شده در یک متن می باشد که به منظور راهنمایی حروفچین یا تایپیست در مورد اینکه متن مورد نظر چگونه چاپ و صفحه آرایی خواهد شد، استفاده می گردد. بطور کلی نشانه گذاری یا رمز گذاری به معنای روشن و واضح ساختن تعریف یک متن می باشد.
زبان نشانه گذاری نیز مجموعه ای گسترده از قراردادهای نشانه گذاری است که برای رمزگذاری متون مورد استفاده قرار می گیرند.
تهیه و تنظیم: خانم الهه ذبیحی فر، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات دانشگاه تبریز
دانلود فایل Power Point زبان های نشانه گذاری
رده بندی مردمی , یک شیوه ی بازیابی اطلاعات مبتنی بر اینترنت و متشکل از بر چسب های تولید شده ی مشارکتی و نامحدود است که محتوا از قبیل صفحات وب – عکس ها – و پیوندهای وب را رده بندی می کند .
- روند کار :
کاربران یک نام یا برچسب را به هر عکس,مقاله,وبلاگ،نشانه یا URL تخصیص می دهند,سپس هنگامی که می خواهند این محتوا را بازیابی کنند.می توانند بر چسب آن را جستجو کرده و دقیقا آنچه را می جویند,بیابند
تهیه و تنظیم: خانم ملیحه باغبان, دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات دانشگاه تبریز
ربط معياري براي ارزيابي نظامهاي بازيابي اطلاعات و كارآيي كاوشهاي انجام شده است و به وسيله دو ملاك جامعیت و مانعیت سنجيده ميشود. در تعريفي ساده ربط عبارت از "ميزان مرتبط بودن مدرك با نياز اطلاعاتي" است.
ميزارودر تعريفي جامعتر، ربط را عبارت از ارتباط ميان دو عنصر از دو گروه ميداند .گروه اول شامل سه عنصر زير است:تهیه و تنظیم: خانم نیره ذوالقدر، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات دانشگاه تبریز
اف.آر.بی.آر که ((فربر)) هم تلفظ می شود, در واقع طرحی است که مربوط به حوزه سازماندهی در علم اطلاعات و دانش شناسی است. این طرح به طور کلی به معنای ((ملزومات کارکردی برای پیشینه های کتابشناختی)) است که می خواهد بیش از پیش به نیاز کاربران پاسخ گوید. هدف آن ارائه ی یک الگوی مفهومی است که یک سطح حداقل برای پیشینه های کتابشناختی ایجاد کند و به هیچ یک از قوانین فهرست نویسی وابسته نیست.
الگوی پیشینه های کتابشناختی از ساختاری سلسله مراتبی و چند سطحی برای فهرست نویسی, توصیف و نمایش یک اثر و آثار وابسته به آن بهره می برد. مزایای فهرست نویسی سلسله مراتبی که در این الگو پیشنهاد می شود, گردآوری و در نتیجه بازیابی و نمایش آثار وابسته به یک اثر اصلی, در زیر آن اثر است... .
تهیه و تنظیم: خانم ملیحه باویران، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات دانشگاه تبریز
دانلود فایل PDF ملزومات کارکردی برای پیشینه های کتابشناختی(اف.آر.بی.آر)
آر.دی.ای یا استاندارد توصیف و دسترسی به منابع استاندارد نوینی است که جایگزین استاندارد انگلوامریکن شده است .آردی ای شامل دستورالعمل هایی است که مشخص میکند یک منبع چگونه توصیف شود، بر ویژگی هایی که مورد نیاز کاربر است توجه میکند و بر روابط بین منابع مرتبط و همچنین بین منابع و افراد و سازمانهای مسئول خلق منابع نیز تاکید دارد. استاندارد آردی ای بر پایه قواعد فهرست نویسی انگلو امریکن، الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی(اف آر بی آر)،الگوی ملزومات کارکردی داده های مستند (اف.آر.اِی.دی.)تهیه و تدوین شده است.
تهیه و تنظیم: خانم فاطمه احمدنژادیان، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات دانشگاه تبریز
دانلود فایل PDF آر.دی.ای:استاندارد توصیف و دسترسی به منابع
پاورپوینت آر.دی.ای:استاندارد توصیف و دسترسی به منابع
illustration مخففIllus
درفهرستنویسی لاتین برای کتابهایی که به نوعی دارای تصویر هستند به صورت مخفف درقسمت مشخصات ظاهری قید می شود. ولی در فارسی به صورت کامل کلمه مصور برای کتابهای تصویر دار به کار می رود . به استثنای کتابخانه ملی سایر کتابخانه ها می توانند از این کلمه بجای هرگونه تصویر اعم از عکس , چهره , نقاشی , نمودار وتصویرهای گرافیکی استفاده نماید.مصور سازی یکی از راهبردهای مهم برای خلاصه سازی وکاهش حجم اطلاعات وافزایش کیفیت شناخت آنهاست . روشهای مصور سازی به میزان زیادی در انتقال اطلاعات به انسان موثرهستند. ازاهداف مهم استفاده از فنون وشیوه های مصورسازی ایجاد شرایط بهتر تفکر وتحلیل اطلاعات نزد کاربران است .از حدود دودهه پیش به این سوتوجه به ارائه ونمایش دیداری داده ها ومفاهیم مربوط به آنها رشد بسیار بالایی داردوروشهای علمی در این حوزه بوجود آمده اند.
تعریف مصور سازی:
شاخهای از آمار توصیفی است که به مطالعه چگونگی نمایش داده و انتقال اطلاعات به بیننده میپردازد.یک هدف اصلی مصورسازی داده انتقال بهینه اطلاعات به بیننده توسط داده نمای است.مصورسازی بهینه کاربر را قادر به تحلیل داده و استدلال در مورد آن می کند مصور سازی داده هم علم است و هم هنر.
مصور سازی اطلاعات به چه کار می آید؟
مصور سازی اطلاعات، ارائه داده ها در فرمت تصویری و گرافیکی است. این نوع ارائه تصمیم گیران و صاحبین اطلاعات را قادر می سازد، تا آنالیز داده های خود را به صورت بصری دریافت کنند. همین موضوع باعث می شود تا درک مفاهیم دشوار و شناسایی الگوهای جدید برایشان ساده تر گردد. همواره ثابت شده که ما با تماشای تصاویر اطلاعات را بهتر درک می کنیم.
تاریخچه:
اولین بار در قرن 17 میلادی برای درک بهتری از اطلاعات از نقشه ها و نمودارها استفاده شد. اختراع نمودار pie chart در حدود 1800 میلادی اتفاق افتاد و سالهای بعد چارلز مینارد نقشه بٌرداری حمله ناپلئون به روسیه را ترسیم کرد .نقشه فوق اندازه ارتش و مسیر عقب نشینی ناپلئون ازمسکو رانمایش می داد. این نقشه برای درک عمیق تر اطلاعات آنها را به دما وزمان هم مرتبط کرده است.
مصورسازی اطلاعات و زمینههای بهکارگیری آن در حوزه علم اطلاعات و دانششناسی:
مصورسازی، ابزار سودمند و کاربردی است که با رشته علم اطلاعات و دانش شناسی مرتبط بوده و لازم است به آن توجه ویژه شود یافتهها در مورد زمینه های بهکارگیری مصورسازی درحوزه های مرتبط با علم اطلاعات و دانششناسی، این نتیجه حاصل شد که استفاده از این تکنیک در زمینه کتابخانههای دیجیتال، مصورسازی منابع اطلاعاتی متنی و غیرمتنی، مصورسازی فرایند بازیابی اطلاعات، مصورسازی نتایج بازیابی، بصری سازی دانش و مصورسازی رابط کاربری, نتایج جستجوی وب ,رابط های کاربری,آرشیوها, بازیابی اطلاعات, علمسنجی,محیط وب و تحلیل شبکههای اجتماعی قابل استفاده و بکارگیری است.
ادامه مطلب
با تشکر از خانم فاطمه یاوران
استانداردها، رهنمودهایی برای نمایه سازی هستند که هدف آنها ارتقاء شیوه نمایه سازی است. بنابراین آنها در مرحله دوم فرآیند نمایه سازی کاربرد دارند و به تعیین جنبه های فنی ایجاد اصطلاحات نمایه ای می پردازند.میتوان گفت استانداردها نسبتا مدرک مدار هستند چون فرض را بر این نهاده اند که نمایه ساز میتواند محتوای موضوعی را از خصیصه های مدرک به دست آورد.
👈محاسن استاندارد سازی نمایه
ایجاد نظم
تضمین ثبات و سازگاری
کاهش هزینه ها
جلوگیری از دوباره کاری ها
کاهش مشکلات جستجو و بازیابی
👈رئوس مطالب ذکر شده در پاورپوینت :
محاسن و معایب استاندارد سازی نمایه ها
سازمان های ملی و بین المللی استانداردهای نمایه سازی
انواع استانداردها
تحقیقات انجام شده در داخل کشور
👈تهیه و تنظیم: خانم ندا محمدی، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات دانشگاه تبریز
دانلود پاورپوینت استانداردهای نمایه سازی
نمونه نمایه کوئیک (درون بافتی) کار ملیحه باغبان
زمانی که
کلید واژه ای پشت سر هم در نمایه تکرار میشود,بهتر است کلید واژه اول را
نوشته و بقیه را خالی بگذاریم..در نمونه ,برای کلید واژه جهانی شدن
می توانید این مطلب را بهتر درک کنید
عناوین مقالات
کلید واژه های عنوان به صورت دوتایی انتخاب می شوند و یک اصطلاح را تشکیل می دهند
گردش کار با دو کلید واژه است .اصطلاح دوم برای اخص کردن اصطلاح اول به کار می رود
واژه های نیمه مجاز به عنوان مدخل اصلی قرار نمی گیرند , اما به عنوان بیانگر (واژه دوم )
می توانند استفاده شوند
نمونه : (جایگشتی نوع دوم ) :
اگر عنوان هم شامل کلیدواژه هم STOP LIST و هم کلمات نیمه مجاز باشد از روش زیر برای
جایگشتی استفاده می شود
نوعی نمایه گردان است که هر بار یکی از کلمات عنوان به جز stop list به ترتیب از عنوان خود
خارج شده و مقدم بر سایر اجزای آن قرار می گیرد سپس عنوان به ترتیب طبیعی خود در
زیر این واژه یا به دنبال آن می آید
مخفف key words out of context (( کلمه کلیدی خارج از متن ))
به آن در اصطلاح نمایه برون بافتی هم می گویند در رفع نقایص نمایه کوئیک بوجود آمد
نمونه نمایه سازی کووک KWOK
نمایه های گردان از قدیمی ترین نمایه ها هستند که اساس کار آنها بر گردش کلید واژهای
عنوان است ... .
نمایه کوئیک (درون بافتی) یکی از انواع نمایه های گردان است
(( KEY WORDS IN CONTENT )) , به معنی کلمه کلیدی در متن
هر بار یکی از کلمات عنوان به جز STOP LIST به صورت چرخشی به عنوان مدخل قرار می گیرد
زمانی که کلید واژه ای پشت سر هم در نمایه تکرار میشود,بهتر است کلید واژه اول را نوشته و بقیه را خالی بگذاریم..
نمونه نمایه کوئیک (درون بافتی) کار آقای مهرداد شبان
در تعیین کلید واژه باید کلماتی مانند :
حروف اضافه (( و -به - از و... ))
حروف ربط (( بنابراین - که - پس و... ))
ضمایر (( من - او - و ... ))
حروف تعریف (( عبارت است از - یعنی و ... ))
که حامل هیچ گونه اطلاعاتی در مورد موضوع و محتوای سند نمی باشند و هیچ وقت مورد
جستجو قرار نمی گیرند, حذف می شوند ..